سیستم اعلام حریق پیش عملکرد
(Pre-Action Fire Alarm System)
سیستم‌های اعلام و اطفای حریق برای کاهش خسارات جانی و مالی در اماکن مختلف طراحی شده‌اند. یکی از پیشرفته‌ترین انواع این سیستم‌ها، سیستم اعلام حریق پیش عملکرد است که ترکیبی از سیستم‌های تر و خشک محسوب می‌شود. این سیستم به‌ویژه برای محیط‌هایی که آسیب‌پذیری بالایی دارند (مانند مراکز داده، موزه‌ها، کتابخانه‌ها و مراکز تحقیقاتی) بسیار مناسب است. در این مقاله، به بررسی ساختار، نحوه عملکرد، مزایا، معایب و کاربردهای این سیستم می‌پردازیم.
۱. سیستم اعلام حریق پیش عملکرد چیست؟
سیستم اعلام حریق پیش عملکرد نوعی سیستم اسپرینکلر است که قبل از فعال شدن و تخلیه آب، نیاز به یک تأییدیه اضافی دارد. در این سیستم، آب تا زمان تأیید حریق توسط دو عامل مستقل در لوله‌ها نگه داشته نمی‌شود و فقط در صورت تأیید وجود آتش، آب وارد سیستم می‌شود.
۲. نحوه عملکرد سیستم پیش عملکرد
سیستم‌های پیش عملکرد معمولاً دارای دو مکانیسم تأییدی هستند:
✅ سیستم تشخیص حریق: این سیستم شامل دتکتورهای حرارتی، دودی یا شعله‌ای است که وجود آتش را تشخیص داده و به پنل مرکزی اعلام حریق اطلاع می‌دهد.
✅ باز شدن شیر کنترل: در صورت تأیید وجود حریق، شیر برقی یا مکانیکی باز می‌شود و آب وارد لوله‌های اسپرینکلر شده و آماده پاشش می‌شود.
✅ فعال شدن اسپرینکلرها: زمانی که دمای محیط به حد مشخصی برسد، اسپرینکلرهای فعال شده و آب را روی محل آتش‌سوزی پخش می‌کنند.
🔹 نکته مهم: این سیستم به دلیل نیاز به دو تأیید مستقل (تشخیص آتش + فعال شدن اسپرینکلر)، احتمال آلارم‌های کاذب و تخلیه ناخواسته آب را کاهش می‌دهد.
۳. انواع سیستم‌های پیش عملکرد
سیستم‌های اعلام حریق پیش عملکرد سه نوع اصلی دارند:
1️⃣ سیستم پیش عملکرد تک-اینترلاک (Single-Interlock)
نیاز به یک تأییدیه دارد (مثلاً اعلام از طریق دتکتور دود).
مناسب برای فضاهایی مانند اتاق‌های سرور و دیتاسنترها.
2️⃣ سیستم پیش عملکرد دو-اینترلاک (Double-Interlock)
نیاز به دو تأییدیه دارد (مثلاً دتکتور دود + فعال شدن اسپرینکلر).
احتمال بروز خطا و تخلیه ناخواسته آب در این سیستم کمتر از بقیه مدل‌هاست.
در فضاهایی که آب می‌تواند خسارت زیادی وارد کند (مانند موزه‌ها)، استفاده می‌شود.
3️⃣ سیستم پیش عملکرد بر پایه فشار هوا
ترکیبی از سیستم‌های خشک و پیش عملکرد است.
لوله‌ها با هوای فشرده یا نیتروژن پر شده‌اند و در صورت کاهش فشار، آب به داخل لوله وارد می‌شود.
مناسب برای انبارها و سردخانه‌ها.
۴. مزایای سیستم اعلام حریق پیش عملکرد
✅ کاهش خطر تخلیه ناخواسته آب: از آنجایی که آب مستقیماً در لوله‌ها قرار ندارد، احتمال آسیب به تجهیزات حساس در صورت هشدار کاذب کمتر است.
✅ افزایش ایمنی در محیط‌های حساس: مناسب برای موزه‌ها، مراکز داده، کتابخانه‌ها و بیمارستان‌ها که رطوبت می‌تواند باعث آسیب جدی شود.
✅ کاهش ریسک آلارم‌های کاذب: با وجود دو مرحله تأیید، احتمال فعال شدن ناخواسته سیستم کاهش می‌یابد.
✅ امکان ادغام با سایر سیستم‌های اعلام و اطفای حریق: مانند سیستم‌های FM200 و CO2.
۵. معایب سیستم پیش عملکرد
❌ هزینه نصب و نگهداری بالا: به دلیل پیچیدگی سیستم، هزینه‌های نگهداری و تست‌های دوره‌ای بیشتر از سیستم‌های تر و خشک است.
❌ زمان واکنش طولانی‌تر نسبت به سیستم تر: از آنجایی که ورود آب به لوله‌ها نیاز به تأیید دارد، ممکن است چند ثانیه تأخیر در اطفای حریق رخ دهد.
❌ نیاز به برق و تجهیزات الکترونیکی بیشتر: برای عملکرد صحیح، این سیستم نیاز به دتکتورها، شیرهای برقی و کنترلرهای هوشمند دارد.
۶. کاربردهای سیستم پیش عملکرد
این سیستم در مکان‌هایی که خسارت آب می‌تواند به اندازه خسارت آتش خطرناک باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از مهم‌ترین کاربردها عبارت‌اند از:
📌 دیتاسنترها و اتاق‌های سرور: جلوگیری از آسیب به تجهیزات الکترونیکی گران‌قیمت.
📌 موزه‌ها و کتابخانه‌ها: حفظ اسناد، کتاب‌ها و آثار تاریخی از رطوبت و آب.
📌 بیمارستان‌ها و مراکز درمانی: حفاظت از تجهیزات پزشکی حساس.
📌 انبارهای سردخانه‌ای: جلوگیری از یخ‌زدگی لوله‌های آب.
سیستم اعلام حریق پیش عملکرد، یک گزینه ایده‌آل برای محیط‌هایی است که علاوه بر خطر آتش‌سوزی، نیاز به حفاظت در برابر آسیب‌های ناشی از تخلیه آب دارند. با توجه به مزایا و معایب آن، انتخاب این سیستم بستگی به شرایط محیطی، نوع تجهیزات و میزان حساسیت آن‌ها به آب دارد. اگرچه این سیستم هزینه بالاتری نسبت به سایر سیستم‌های اسپرینکلر دارد، اما در مکان‌های مهمی مانند دیتاسنترها، موزه‌ها و بیمارستان‌ها، انتخاب مناسبی محسوب می‌شود.
